24 marca świętujemy Światowy Dzień Gruźlicy, ustanowiony przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) w 1982 r. dla upamiętnienia odkrycia przez Roberta Kocha prątka wywołującego chorobę. W 2025 r. tematem przewodnim pozostaje „Zamykając lukę w systemach wczesnego ostrzegania”, podkreślając pilną potrzebę globalnej współpracy w walce z gruźlicą.
Dzień Gruźlicy – Historia Święta i Odkrycie Prątka
Święto nawiązuje do 24 marca 1882 r., gdy niemiecki mikrobiolog Robert Koch przedstawił dowody na istnienie bakterii Mycobacterium tuberculosis complex jako czynnika wywołującego gruźlicę. Jego odkrycie rewolucjonizowało medycynę, ale pomimo postępu, choroba pozostaje jednym z najgroźniejszych zabójców wśród chorób zakaźnych.
Kluczowe fakty:
- WHO zainicjowała święto 100 lat po odkryciu Kocha, aby podnosić świadomość i promować badania.
- Gruźlica to jedna z najstarszych znanych chorób – ślady infekcji znaleziono nawet u mumii egipskich.
Statystyki i Zagrożenia
Według WHO ok. 25% światowej populacji jest zakażonych prątkami gruźlicy, a 10 mln osób rocznie choruje na aktywną postać choroby. W 2020 r. na gruźlicę zmarło 1,5 mln osób, a 8% chorych to osoby zakażone HIV.
Największe wyzwania:
- Lekooporność: Wzrost odsetka prątków odpornych na leki (np. 20% w latach 2000–2004).
- Ryzyko społeczne: Chorzy na gruźlicę płuc są źródłem zakażenia dla otoczenia.
- Nierówności: W krajach rozwijających się brak dostępu do diagnostyki i leczenia pogłębia problem.
Walka z Gruźlicą: Strategie i Technologie
- Diagnostyka: Testy molekularne i radiologia umożliwiają szybkie wykrywanie choroby.
- Leczenie: Schematy wielolekowe (np. izoniazyd, ryfampicyna) oraz terapie dla postaci lekoopornych.
- Szczepionki: BCG (szczepionka Calmette-Guérina) chroni dzieci, ale nie dorosłych. WHO pracuje nad nowymi szczepionkami, które zmniejszą ryzyko zakażenia.
Przykłady działań:
- Globalny Plan Walki z Gruźlicą (2006–2015): Cel – ochrona 14 mln osób.
- End TB Strategy: Plan WHO na lata 2016–2035, zakładający 90% redukcję zgonów i 80% spadek zapadalności.
Polska a Gruźlica
W Polsce zapadalność jest średnia, ale chorują głównie dorośli. Dzieci rzadko chorują dzięki szczepieniom BCG. Kluczowe wyzwania to:
- Wczesna diagnostyka: Szybkie wykrywanie przypadków, by ograniczyć transmisję.
- Leczenie: Dostęp do terapii wielolekowych i monitorowanie lekooporności
